Zdrowy styl żywienia jest usystematyzowany i opiera się na podstawowych założeniach przygotowanych przez doświadczonych dietetyków. Dzięki jasnym wytycznym można w prosty sposób ułożyć odpowiedni jadłospis, dostarczający organizmowi niezbędnych makro i mikroelementów. Wszystkie wytyczne opierają się na jednym, uniwersalnym założeniu, którym jest piramida żywieniowa.
Czym jest piramida żywieniowa?
By w prosty sposób przedstawić ludziom podstawowe potrzeby żywieniowe, opracowana została specjalna piramida, uwzględniająca wszystkie grupy pokarmowe ułożone w stosownej kolejności. Najprostszą prezentacją jaką może mieć piramida żywieniowa, jest forma graficzna. Najważniejsze produkty spożywcze umieszczone są na samym spodzie, a im wyższy jest jej poziom, tym rzadziej produkty w niej umieszczone powinny występować w jadłospisie. Podstawą piramidy jest aktywność fizyczna, która jest również podstawą zdrowego trybu życia.
Co warto wiedzieć o piramidzie żywienia?
Aktualna piramida żywienia dla naszego kraju opracowywana i publikowana jest przez Instytut Żywności i Żywienia w Warszawie. W innych krajach spotkać można inne formy piramid, a doskonałym tego przykładem jest chociażby piramida harwardzka. Niezależnie od wersji, jest to idealna wskazówka i zarazem podstawa zdrowego żywienia. Produkty znajdujące się na jej spodzie powinny być obecne w jadłospisie każdego dnia. Jej podstawowa wersja może się różnić zależnie od wieku odbiorcy, ponieważ zapotrzebowanie seniorów i osób w okresie dojrzewania jest całkowicie inne.
Czy piramida żywności ma jakieś alternatywy?
By brać pod uwagę zmieniające się wartości różnych grup spożywczych, oraz wpływ warunków środowiskowych na zapotrzebowania organizmu, piramida żywności jest co jakiś czas modyfikowana. Aktualna wersja dla osób dorosłych pochodzi z 2016 roku i zastąpiła wersję z roku 2009. Warto zwrócić uwagę na fakt, że poza produktami żywieniowymi zawiera również dodatkowy, najniższy poziom wskazujący aktywność fizyczną, dlatego tez jest to „Piramida Zdrowego Żywienia i Aktywności Fizycznej”. Nie jest to jednak jedyna forma zdrowych zaleceń żywieniowych. W 2020 roku Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego – Państwowy Zakład Higieny opublikował Talerz Zdrowia, który również przedstawia w prosty sposób Zasady Zdrowego Żywienia.
Jakimi zasadami kieruje się piramida zdrowego żywienia dla dorosłych?
Zdrowy styl życia wymaga przede wszystkim regularnych aktywności fizycznych. Nie musi to być typowy sport, ponieważ za aktywność uważane są również spacery, chodzenie po schodach itp. Według wskazać Instytutu Żywności i Żywienia na aktywność fizyczną powinno być poświęcane minimum 30-45 minut każdego dnia.
Jakie produkty są najważniejsze w piramidzie żywieniowej?
Na pierwszym stopniu, zaraz nad aktywnością fizyczną, piramida zdrowego żywienia produkty, które powinny znajdować się w jadłospisie każdego dnia. Są nimi owoce i warzywa. Biorąc pod uwagę fakt, że zalecane jest spożywanie 4-5 posiłków w regularnych dostępach czasu, warzywa i owoce powinny stanowić połowę codziennego pożywienia. Istotne jest również to, że warzywa powinny stanowić ¾, a pozostałą ¼ owoce.
Jakie produkty znajdują się na wyższych poziomach piramidy zdrowego żywienia?
Drugi poziom piramidy zajmują produkty zbożowe. Istotne jest, że powinny to być za każdym razem produkty pełnoziarniste, ponieważ są o wiele zdrowsze od białego pieczywa. Następny stopnień to nabiał. Zalecane jest spożywanie codziennie dwóch szklanek mleka, lub odpowiednika pod postacią innych produktów mlecznych, z zastrzeżeniem, że nie powinny to być produkty słodzone. Na drugim miejscu od szczytu piramida żywieniowa zawiera mięso, które jest często nadużywane. Jest ono najczęściej głównym źródłem nasyconych kwasów tłuszczowych w diecie, dlatego też powinno być spożywane dużo rzadziej. Szczególnie czerwone mięso powinno być jedzone sporadycznie, a w jego miejsce w diecie warto umieścić rośliny strączkowe, chude mięso, ryby i jaja. Ostatni poziom piramidy zawiera tłuszcze. Zdecydowanie odradzane jest spożywanie tłuszczy zwierzęcych. Lepiej zastąpić je tłuszczami roślinnymi takimi jak oliwa z oliwek, awokado, czy orzechy.
Jakich produktów nie zawiera piramida zdrowego żywienia?
Łatwo zauważyć można, że piramida żywienia nie zawiera wszystkich dostępnych produktów żywnościowych. Związane jest to z faktem, że w jej skład wchodzi jedynie zdrowa żywność. Wszystko, co nie wpisuje się w piramidę, powinno być z diety ograniczone do minimum. W tą zasadę wpisuje się przede wszystkim cukier i słodycze, które powinny zostać zastąpione owocami. Nieobecna w piramidzie jest również sól, którą zastąpić można ziołami, również poprawiającymi smak jedzenia. Dużym wrogiem zdrowego żywienia jest też alkohol, który warto wyeliminować.
Co wyróżnia piramidy żywieniowe dla dzieci i osób starszych?
Aktualna piramida żywieniowa dla osób starszych została opublikowana podczas Kongresu Żywieniowego Instytutu Żywności i Żywienia w 2018 roku. Od wersji klasycznej różni się dużo większym naciskiem na picie odpowiedniej ilości płynów, szczególnie wody. Uwzględnia również suplementację witaminy D. W przypadku piramidy dla dzieci, opublikowanej w 2019 roku, większy nacisk kładziony jest na produkty dostarczające większej ilości energii oraz materiału budulcowego niezbędnego w okresie intensywnego wzrostu i rozwoju.